Chọc hút noãn là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan
Chọc hút noãn là thủ thuật y khoa thu thập trứng trưởng thành từ buồng trứng của phụ nữ nhằm phục vụ cho thụ tinh trong ống nghiệm hoặc bảo tồn khả năng sinh sản. Quy trình này bao gồm kích thích buồng trứng, hút trứng dưới hướng dẫn siêu âm và bảo quản trứng, giúp tăng tỷ lệ thụ tinh và thành công điều trị vô sinh.
Giới thiệu về chọc hút noãn
Chọc hút noãn là một thủ thuật y khoa quan trọng trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản, được thực hiện nhằm thu thập trứng trưởng thành từ buồng trứng của người phụ nữ. Đây là bước then chốt trong các phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) và các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản khác, giúp tăng tỷ lệ thụ tinh và thành công trong điều trị vô sinh hiếm muộn.
Thủ thuật này không chỉ giúp các cặp vợ chồng hiếm muộn có cơ hội sinh con mà còn có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn khả năng sinh sản cho phụ nữ trước các điều trị y khoa như hóa trị hoặc xạ trị. Chọc hút noãn đã trở thành một phần không thể thiếu trong chuỗi quy trình hỗ trợ sinh sản hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng sống và hy vọng cho nhiều gia đình.
Kỹ thuật chọc hút noãn yêu cầu sự kết hợp giữa chuyên môn y khoa, công nghệ hiện đại và quy trình vô trùng nghiêm ngặt. Sự thành công của thủ thuật phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi của bệnh nhân, dự trữ buồng trứng, chất lượng trứng, kỹ thuật thực hiện và kinh nghiệm của bác sĩ.
Định nghĩa và mục đích
Chọc hút noãn (Oocyte Retrieval) là thủ thuật y tế sử dụng kim chuyên dụng để hút trứng từ các nang noãn trong buồng trứng sau khi người phụ nữ được kích thích bằng hormone. Trứng trưởng thành được thu thập nhằm phục vụ cho quá trình thụ tinh trong môi trường phòng thí nghiệm, tạo phôi và chuyển vào tử cung để thụ thai.
Mục đích chính của chọc hút noãn là đảm bảo thu được số lượng trứng trưởng thành tối ưu, từ đó nâng cao khả năng thụ tinh và phát triển phôi. Quy trình này cũng giúp các bác sĩ lựa chọn trứng có chất lượng tốt nhất, phân loại theo độ trưởng thành và hình thái, từ đó quyết định phương pháp thụ tinh phù hợp như IVF hoặc ICSI (tiêm tinh trùng vào noãn).
Chọc hút noãn còn được sử dụng trong các nghiên cứu y học sinh sản và bảo tồn khả năng sinh sản. Trứng thu thập có thể được đông lạnh để sử dụng sau này, giúp phụ nữ bảo vệ khả năng sinh sản trước khi thực hiện các thủ thuật điều trị có nguy cơ ảnh hưởng đến buồng trứng.
Chỉ định và đối tượng áp dụng
Chọc hút noãn được chỉ định cho nhiều nhóm đối tượng khác nhau, chủ yếu là phụ nữ gặp vấn đề về sinh sản. Một số chỉ định phổ biến gồm:
- Phụ nữ hiếm muộn, vô sinh chưa tìm ra nguyên nhân rõ ràng hoặc sau khi điều trị không thành công.
- Người thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) để tăng tỷ lệ thụ thai.
- Phụ nữ có nguy cơ lão hóa buồng trứng sớm hoặc dự trữ buồng trứng thấp.
- Phụ nữ chuẩn bị bảo tồn khả năng sinh sản trước khi thực hiện hóa trị, xạ trị hoặc phẫu thuật ảnh hưởng đến buồng trứng.
Các yếu tố về tuổi, sức khỏe tổng quát, chỉ số dự trữ buồng trứng (AMH, FSH), và kích thước nang noãn được đánh giá kỹ lưỡng trước khi quyết định thực hiện chọc hút. Đối tượng không phù hợp có thể là những người mắc các bệnh lý nghiêm trọng, rối loạn đông máu hoặc không thể chịu được gây mê.
Bảng tổng hợp các chỉ định và chống chỉ định cơ bản:
| Nhóm đối tượng | Chỉ định | Chống chỉ định |
|---|---|---|
| Vô sinh hiếm muộn | IVF, ICSI | Rối loạn đông máu, dị ứng thuốc gây mê |
| Phụ nữ lớn tuổi hoặc dự trữ buồng trứng thấp | Bảo tồn khả năng sinh sản | Bệnh lý nội tiết nặng, suy thận, suy tim |
| Chuẩn bị trước điều trị ung thư | Đông lạnh trứng | Khối u ác tính buồng trứng, nhiễm trùng cấp tính |
Quy trình thực hiện
Quy trình chọc hút noãn bao gồm các bước chính: kích thích buồng trứng, theo dõi sự phát triển nang noãn, gây mê nhẹ và thực hiện hút trứng bằng kim dưới hướng dẫn siêu âm. Trước khi thủ thuật, bệnh nhân được kiểm tra sức khỏe tổng quát và xét nghiệm cần thiết để đảm bảo an toàn.
Bước kích thích buồng trứng thường kéo dài 10-14 ngày, sử dụng hormone gonadotropin để kích thích nhiều nang noãn phát triển đồng thời. Sự trưởng thành của trứng được theo dõi bằng siêu âm và xét nghiệm hormone, xác định thời điểm tối ưu để chọc hút.
Trong quá trình chọc hút, bệnh nhân được gây mê nhẹ hoặc gây tê tại chỗ để giảm đau và khó chịu. Kim đặc biệt được đưa qua thành âm đạo dưới hướng dẫn siêu âm, hút trứng từ các nang noãn và chuyển ngay vào môi trường nuôi cấy vô trùng. Trứng thu được được phân loại theo mức độ trưởng thành và chất lượng để chuẩn bị cho thụ tinh.
Bảng minh họa tóm tắt quy trình:
| Bước | Mục đích | Thời gian |
|---|---|---|
| Kích thích buồng trứng | Phát triển nhiều nang noãn | 10-14 ngày |
| Theo dõi nang và hormone | Xác định thời điểm chọc hút | Hàng ngày hoặc cách nhật |
| Gây mê và chọc hút | Thu thập trứng trưởng thành | 20-40 phút |
| Nuôi cấy và phân loại trứng | Chuẩn bị thụ tinh | Ngay sau hút |
Kích thích buồng trứng
Kích thích buồng trứng là bước quan trọng trước khi thực hiện chọc hút noãn. Bệnh nhân được tiêm hormone gonadotropin (FSH hoặc hMG) nhằm kích thích phát triển nhiều nang noãn trưởng thành thay vì chỉ một nang như chu kỳ tự nhiên. Mục tiêu là tối đa hóa số lượng trứng thu được, từ đó nâng cao khả năng thụ tinh và thành công của IVF.
Trong suốt quá trình kích thích, bác sĩ theo dõi sự phát triển của nang noãn bằng siêu âm và xét nghiệm hormone như estradiol (E2). Thời gian kích thích thường kéo dài 10-14 ngày, với liều lượng hormone điều chỉnh dựa trên phản ứng của buồng trứng. Việc theo dõi chặt chẽ giúp giảm nguy cơ hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) và tăng tỷ lệ thu thập trứng trưởng thành.
Bảng minh họa quá trình theo dõi kích thích buồng trứng:
| Ngày | Liều hormone | Siêu âm nang | Xét nghiệm E2 (pg/mL) |
|---|---|---|---|
| Ngày 3 | 150 IU FSH | Đo 5-6 nang 8-10mm | 150 |
| Ngày 6 | 150 IU FSH | 7-8 nang 10-12mm | 400 |
| Ngày 9 | 100 IU FSH | 8-10 nang 14-16mm | 900 |
| Ngày 12 | Ngừng tiêm, chuẩn bị chọc hút | Nang ≥18mm | 1200 |
Thu thập và bảo quản noãn
Sau khi nang đạt kích thước tối ưu, chọc hút noãn được tiến hành. Kim được đưa qua thành âm đạo dưới hướng dẫn siêu âm, hút trứng từ nang noãn và đưa vào môi trường nuôi cấy vô trùng. Trứng trưởng thành (MII) được phân loại và chuẩn bị cho thụ tinh IVF hoặc ICSI.
Trứng thu thập được bảo quản trong môi trường nuôi cấy chuyên biệt với nhiệt độ, pH và các dưỡng chất tối ưu. Trứng chưa sử dụng có thể được đông lạnh để bảo tồn khả năng sinh sản. Chất lượng trứng ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ thụ tinh, phát triển phôi và kết quả chuyển phôi.
Rủi ro và biến chứng
Mặc dù là thủ thuật an toàn, chọc hút noãn vẫn tiềm ẩn một số rủi ro:
- Chảy máu tại buồng trứng hoặc vùng chọc hút.
- Nhiễm trùng trong hoặc sau thủ thuật.
- Hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) nếu kích thích hormone quá mức.
- Đau hoặc khó chịu nhẹ sau thủ thuật.
- Trong những trường hợp hiếm, có thể tổn thương các cơ quan lân cận như bàng quang hoặc ruột.
Tỷ lệ thành công
Tỷ lệ thành công của chọc hút noãn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: tuổi của bệnh nhân, dự trữ buồng trứng, chất lượng trứng, kỹ thuật thực hiện và kinh nghiệm của bác sĩ. Theo American Society for Reproductive Medicine (ASRM), chọc hút đúng thời điểm và bảo quản trứng đúng cách giúp tăng tỷ lệ thụ tinh và phát triển phôi thành công.
Ngoài ra, tỷ lệ thành công cũng chịu ảnh hưởng bởi số lượng trứng thu được, số lượng trứng trưởng thành, tỷ lệ phân loại chất lượng trứng và khả năng phát triển phôi trong phòng thí nghiệm. Các nghiên cứu thống kê cho thấy tuổi <35 là nhóm có tỷ lệ thành công cao nhất, trong khi tuổi >40 tỷ lệ giảm đáng kể.
Chăm sóc sau chọc hút
Sau thủ thuật, bệnh nhân cần nghỉ ngơi, theo dõi các dấu hiệu bất thường như chảy máu, đau dữ dội, sốt hoặc khó chịu kéo dài. Nên tránh các hoạt động nặng trong vài ngày đầu để giảm nguy cơ biến chứng. Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau hoặc kháng sinh phòng ngừa nếu cần.
Theo dõi siêu âm sau chọc hút giúp đánh giá tình trạng buồng trứng và phát hiện sớm các biến chứng. Đồng thời, bệnh nhân cần được tư vấn về bước tiếp theo trong quy trình IVF, thời điểm chuyển phôi hoặc bảo quản trứng.
Tài liệu tham khảo
Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề chọc hút noãn:
- 1